6- Abdullah
b. Yûsuf büze anlatarak dedi ki: Mâlik bize Amr b. Yahya el-MâzinTden, o
babasından haber verdi: Bir adam Abdullah b. Amr'ın de­desi Abdullah b. Zeyd'e
şöyle dedi: "Bana Allah Resûlü'nün (sav) nasıl ab-dest aldığını gösterebilir
misin?"

Abdullah b. Zeyd cevap verdi: Elbette.

Sonra su istedi ve önce ellerine döktü, iki kez
yıkadıktan yüzünü üç kez yıkadı. Daha sonra üçer defa ağzına ve burnuna su verip
sümkürdü. Ardından kollarını dirseklerle beraber ikişer defa yıkadı. Sonra
başını ön tarafından başlayarak enseye varana, oradan tekrar öne getirerek mesh
etti. Sonra da iki ayağını yıkadı.

Şerh

"Bir adam" ifadesiyle kastedilen kişi Musannifin
(Buhârî) bir sonraki Vüheyb senediyle gelen hadiste adını zikrettiği üzere Amr
b. Ebî Hasan'dır. Başka şerh ve nakillerde farklı isimler de verilmektedir. ir
misin?" Burada hocanın fiilen göstermesinin öğretimde daha etkili olacağından
hareketle bizzat göstermesi rica edilmiştir: Lütfedip gösterir misiniz?
anlamındadır.

Elini iki kez yıkadı", İmam Mâlik'in rivayetinde
bir kez yıkadığı geçerse' de başka rivayetlerde üç kez yıkadığı geçmektedir.
Adetlerdeki ihtilaf bir kenara bırakılırsa, buradan çıkarılan asıl hüküm,
uy­kudan kalkmış olma şartına bağlı olmaksıztn su kabına el sokulmadan önce
ellerin yıkanması gereğidir.

"Sonra ağzına ve burnuna üçer defa su verip
sümkürdü", ağza ve burna birlikte su vermenin müstehap olduğu söylenmiş­tir.

Sonra yüzünü üç kez yıkadı", ifadesiyle ilgili
olarak bütün rivayetler aynı sayı üzerinde birleştiği söylenebilir.

Sonra kollarını ikişer defa yıkadı" iradesiyle
ilgili olarak yalnız Müslim'de 'üç' sayısı zikredilmiş, diğerlerinde ikişer defa
olarak geçmiştir.

Dirseklerle beraber" ifadesindeki 'ilâ' harf-i
cerrinin fiil kattığı anlam üzerinde âlimler ihtilaf ettiler. Cumhur olarak
bilinen "Onların mallarını mallarınıza katarak yemeyin" ayet-i kerimemden
hareketle 'beraber' anlamının uygun olduğunu söylemiştir. Diğer görüş ise ise,
koltuk altlarma kadar yıkanması gerektiği şeklindedir. İmam Züfer'in de
aralarında bulunduğu bir grup ulemâ ise ihtiyatı tercih ederek azamî ölçüde yani
omuzlara yıkamayı benimsemiştir.

Kolların yıkanmasıyla ilgili rükünde,
dirseklerle beraber yıkamanın ge­rektiği hususunda icmâ söz konusudur.

Sonra başını mesh etti", ifadesiyle ilgili
olarak tercih edilen görüş, bunun suyla yapılması yönündedir. İfâdeden başın
tamamı ve­ya bir bölümü mü kastedildiği üzerinde farklı görüşler beyan edilmiş
olmak­la birlikte dörtte birini mesh etmenin farzı ifa deceği söylenmiştir.

"Başın ön kısmından başladı", meshe başın Ön
tarafindan başlamak, bu hadis-i şerife göre sünnettir. Mesh, önden arkaya
yapılıp arka­dan öne getirilmek suretiyle bitirilir. Meshin tekrarı mendup
görülmemiştir.

Sonra ayaklarını yıkadı", bazı rivayetlerde
'topuklarla beraber' ifâdesi de geçmektedir ki, tercih edilen de budur. Ayaklar
yıkanır­ken topukların ihmal edilmemesi gerekir.

Hüküm

Şerh bölümünde de görüldüğü üzere bu hadis-i
şerifte Allah Resûlü'nün (sav) aldığı şekliyle abdestin erkânı anlatılmaktadır.
Abdeste konu olan uzuvların yıkanmayla ilgili olanlarını bir defa yıkamak farz
iken, iki veya daha fazla sayıda yıkamak müstehaptır. Bu hadise göre ve Hanefî
mezhebine göre niyet, abdestin erkânından değildir. Şafiî mezhebine göre ise
abdest, bir ibadet olduğundan niyet şarttır. Onlara göre niyetsiz abdest sahih
olmaz. Hadiste zikredilmeyen kulakların hilallenmesi, başın meshi kapsamına
giren bir müstehaptır.

Ders

Bu hadis-i şeriften çıkarabileceğimiz ilk Ders,
bir öğretim metodu olarak .vgulamayla anlatımın çok sağlıklı ve tavsiye edilen
bir yöntem oluşudur. Tabii ki abdest, Yüce Allah'ın bu ümmete mahsus kıldığı en
güzel temiz-Ğome yöntemidir. Günde beş defa abdest almak, en fazla kire maruz
kalan .ıuv ve bölgelerin arındırılması, suyla dezenfekte edilmesidir. Abdestin,
rjcut elektriğini alması noktasında ruh sağlığı ve dinçlik üzerinde de olumlu
atkısı bulunduğu açıktır.